Czy truskawki zawierają kwas pantonowy?

Od razu odpo­wia­dam — tru­skaw­ki nie zawie­ra­ją kwa­su pan­to­no­we­go i nie wiem czy cokol­wiek go zawie­ra. Ten pro­blem nie­zna­ne­go, gorącz­ko­wo poszu­ku­ją­ce­go wie­dzy inter­nau­ty wydał mi się bar­dzo zna­czą­cy. Dziś inter­net dla wie­lu osób stał się czymś wię­cej niż jest w rze­czy­wi­sto­ści — naj­wyż­szym auto­ry­te­tem, wszech­wie­dzą­cą i wszech­mo­gą­cą oso­bą, z któ­rą nale­ży utrzy­my­wać sta­łą rela­cję. Taki wnio­sek nasu­wa mi się po przej­rze­niu pytań zapi­sa­nych w sta­ty­sty­kach odwie­dzin. Nie zacy­tu­ję wszyst­kich, ale na nie­któ­re posta­ram się rze­tel­nie odpowiedzieć. 

 

 

Co moż­na zro­bić z papie­ru czerpanego?

Pra­wie wszyst­ko to, co ze zwy­kłe­go papie­ru. Papier czer­pa­ny robi się z pul­py ręcz­nie czer­pa­nej sitem, w związ­ku z tym posia­da kil­ka wła­ści­wo­ści, któ­re pre­de­sty­nu­ją go szcze­gól­nie do dru­ków oko­licz­no­ścio­wych w tech­ni­ce typo­gra­ficz­nej. Pri­mo, jest gru­by. Secun­do, ma fak­tu­rę sita, któ­rym go czer­pa­no. Ter­tio, posia­da nie­re­gu­lar­ne kra­wę­dzie, któ­rych zwy­kło się nie obrównywać. 

 

Co to jest akcydens? 

Druk ulot­ny, prze­ci­wień­stwo dru­ku zwar­te­go, np. ulot­ka, fol­der, afisz itp. 

 

Co to jest akronim? 

Skró­to­wiec, szcze­gól­na postać skró­tu zło­żo­ne­go z pierw­szych liter bądź sylab skra­ca­nych słów, ewen­tu­al­nie sylab utwo­rzo­nych od pierw­szych liter, np. Bar­tim­pex, PKO albo Pekao itp. 

 

Co to jest anty­kwa jednoelementowa? 

Pismo dru­kar­skie o kla­sycz­nym kształ­cie gli­fów, nie posia­da­ją­ce kon­tra­stu (anty­kwa line­ar­na), tzn. wszyst­kie ele­men­ty lite­ry są tej samej gru­bo­ści (optycz­nej), może być bez­sze­ry­fo­wa (gro­tesk) lub sze­ry­fo­wa (egip­cjan­ka). Sam ter­min ‹anty­kwa› posia­da kil­ka zna­czeń, zależ­nych od kontekstu. 

 

Co to jest apla? 

Zadru­ko­wa­na, jed­no­li­ta płasz­czy­zna o cał­ko­wi­tym kryciu. 

 

Co to jest arkusz drukarski? 

Jed­nost­ka obli­cze­nio­wa sto­so­wa­na w poli­gra­fii ozna­cza­ją­ca a) arkusz papie­ru w for­ma­cie A2 lub B2, zadru­ko­wa­ny dwu­stron­nie dowol­ną licz­bą kolo­rów lub b) arkusz papie­ru, na któ­rym wydru­ko­wa­no 16 kolumn. 

 

Co to jest arkusz wydawniczy? 

Jed­nost­ka obli­cze­nio­wa sto­so­wa­na w poli­gra­fii i edy­tor­stwie, rów­na 40 000 zna­ków (łącz­nie ze spa­cja­mi) tek­stu cią­głe­go lub 700 wier­szom (w tym pustych) w przy­pad­ku tek­stu wier­szo­wa­ne­go, lub 3000 cm kw. ilustracji. 

 

Co to jest bigowanie? 

Prze­gnia­ta­nie papie­ru, czę­ściej kar­to­nu (czy­li papie­ru o wyż­szej gra­ma­tu­rze), pozo­sta­wia­ją­ce na arku­szu wgłę­bie­nia uła­twia­ją­ce póź­niej­sze falcowanie. 

 

Co to jest chorągiewka? 

W typo­gra­fii: nie­wy­rów­na­na kra­wędź łamu. 

 

Co to jest druk zwarty? 

Druk wie­lo­stro­ni­co­wy w opra­wie twar­dej, bro­szu­ro­wej bądź zeszytowej. 

 

Co to jest dru­kar­nia dziełowa? 

Dru­kar­nia pro­du­ku­ją­ca książ­ki (dzie­ła).

 

Co to jest falcerka? 

Urzą­dze­nie do auto­ma­tycz­ne­go falcowania. 

 

Co to jest falcowanie? 

Zagi­na­nie arku­sza w celu uzy­ska­nia legi (skład­ki) lub folderu. 

 

Co to jest for­ma drukowa? 

Matry­ca, nośnik rysun­ku, któ­ry zosta­nie wydrukowany. 

 

Co to jest impozycja? 

Właśc. ‹mon­taż›, uło­że­nie kolumn we wła­ści­wym szy­ku na arku­szu mon­ta­żo­wym, mon­taż może być ręcz­ny (np. na arku­szu astra­lo­nu) lub elek­tro­nicz­ny (w pro­gra­mie komputerowym). 

 

Co to jest justowanie? 

Wyrów­ny­wa­nie łamu — np. do lewej, do pra­wej lub obu­stron­ne — sło­wo ‹justo­wa­nie› uży­te bez kon­tek­stu ozna­cza wyrów­na­nie obustronne. 

 

Co to jest kapitałka? 

Tka­na tasiem­ka z okrą­głym wystę­pem, przy­kle­ja­na do gór­nej i dol­nej kra­wę­dzi blo­ku w opra­wie twar­dej, speł­nia rolę wzmac­nia­ją­ca i ozdobną. 

 

Co to jest kolum­na jednołamowa? 

Taka, na któ­rej jest tyl­ko jeden łam, naj­czę­ściej wystę­pu­je w książ­kach, w prze­ci­wień­stwie do kolum­ny wie­lo­ła­mo­wej w gazetach. 

 

Co to jest kursywa? 

In. ‹ita­li­ka›, pismo dru­kar­skie o kształ­tach gli­fów nawią­zu­ją­cych do pisma ręcz­ne­go, nie zawsze pochy­lo­ne, czę­sto jako odmia­na włą­cza­ne razem z anty­kwą do rodzi­ny pism. 

 

Co to jest lega? 

In. ‹skład­ka›, naj­czę­ściej krzy­żo­wo sfal­co­wa­ny arkusz książki. 

 

Co to jest liniatura? 

Licz­ba linii rastra w cen­ty­me­trze lub calu. 

 

Co to jest linotyp? 

Maszy­na do skła­du gorą­ce­go, obsłu­gi­wa­na przez skła­da­cza-lino­ty­pi­stę, odle­wa­ją­ca całe wiersze. 

 

Co to jest maju­sku­ła i minuskuła? 

Wiel­ka i mała litera. 

 

Co to jest merla? 

Sztyw­na, moc­no zakle­jo­na gaza przy­twier­dzo­na do grzbie­tu w opra­wie twardej. 

 

Co to jest nakład? 

Licz­ba wydru­ko­wa­nych egzemplarzy. 

 

Co to jest opra­wa broszurowa? 

Tzw. opra­wa miękka. 

 

Co to jest ornament? 

Powta­rzal­ny motyw zdob­ni­czy, czę­sto roślinny. 

 

Co to jest pagina? 

Numer stro­ni­cy lub dodat­ko­wy opis, jak nazwi­sko auto­ra czy tytuł roz­dzia­łu itp. (pagi­na żywa). 

 

Co to jest papier ilustracyjny? 

Papier nie­po­wle­ka­ny o wyso­kich para­me­trach tech­nicz­nych: bez­drzew­ny, saty­no­wa­ny, moc­no zakle­jo­ny i wypeł­nio­ny, o wyso­kiej bia­ło­ści i nieprzezroczystości. 

 

Co to jest skład gorący? 

Tech­no­lo­gia skła­da­nia w oło­wiu przy zasto­so­wa­niu maszyn (np. lino­typ, mono­typ), w prze­ci­wień­stwie do skła­du ręcz­ne­go, czcion­ki bądź wier­sze były odle­wa­ne w trak­cie (lub nie­dłu­go po) pra­cy skła­da­cza, a w związ­ku z tym gorące. 

 

Co to jest stro­ni­ca redakcyjna? 

Stro­ni­ca książ­ki zawie­ra­ją­ca metry­kę wydaw­ni­czą (np.: tytuł ory­gi­na­łu, nazwi­sko tłu­ma­cza, redak­to­ra, redak­to­ra tech­nicz­ne­go, korek­to­ra, ilu­stra­to­ra itd.) czę­sto, choć nie zawsze w połą­cze­niu z metry­ką dru­kar­ską (fir­ma, adres, nakład, infor­ma­cje technologiczne). 

 

Co to jest stro­ni­ca tytułowa? 

Stro­ni­ca zawie­ra­ją­ca tytuł dzieła. 

 

Co to jest szpalta 

Zło­żo­ny ale jesz­cze nie poła­ma­ny tekst. 

 

Co to jest szrafunek? 

Kre­sko­wa­nie, np. w heral­dy­ce róż­ne szra­fun­ki w tle zastę­pu­ją przy­po­rząd­ko­wa­ne im bar­wy, ze szra­fun­kiem naj­czę­ściej jed­nak moż­na spo­tkać się w gra­fi­ce warsz­ta­to­wej (mie­dzio­ryt itp.), gdzie przy jego pomo­cy arty­sta wydo­by­wa światłocień. 

 

Co to jest trac­king w drukarstwie? 

Właśc. ‹spa­cjo­wa­nie›, jed­no­li­te powięk­sze­nie odstę­pów mię­dzy­li­te­ro­wych w słowie. 

 

Co to są cyfry nautyczne? 

Nautycz­ne czy­li pły­wa­ją­ce, cyfry z wydłu­że­nia­mi gór­ny­mi i dol­ny­mi, podob­nie jak w minu­sku­łach. Prze­ci­wień­stwem są cyfry tabe­la­rycz­ne, któ­re wyso­ko­ścią odpo­wia­da­ją wiel­kim literom. 

 

Czy typo­gra­fia jest czę­ścią nasze­go życia? 

Tak. 

 

Czym róż­ni się inku­na­buł od starodruku? 

Datą wyda­nia. Pierw­szy wydru­ko­wa­no w dru­giej poło­wie XV wie­ku, dru­gi w XVI–XVIII wieku. 

 

Czym róż­ni się kapi­ta­lik od wersalika? 

Wyso­ko­ścią, któ­ra w kapi­ta­li­kach zbli­ża się (jest taka sama lub nie­co wyż­sza) do małych liter, rysu­nek gli­fów w obu pozo­sta­je taki sam. 

 

Czym róż­ni się stro­ni­ca od strony? 

W potocz­nym rozu­mie­niu niczym, jed­nak ści­śle rzecz bio­rąc, mamy tyl­ko dwie stro­ny (choć w geo­gra­fii aż czte­ry), np. w manu­skryp­tach i inku­na­bu­łach sto­so­wa­no ‹folia­cję›, nume­ru­jąc tyl­ko kar­ty, z któ­rych każ­da ma stro­nę rec­to i ver­so, podob­nie jak papier ma stro­nę lico­wą i sito­wą, każ­dy arkusz dru­kar­ski ma też pierw­szą i dru­gą stro­nę, choć może zawie­rać szes­na­ście stro­nic. W szcze­gól­nym przy­pad­ku, jakim jest ‹pagi­na­cja cią­gła› (kon­ty­nu­owa­na z poprzed­nie­go tomu) licz­ba stro­nic może osią­gać kil­ka­dzie­siąt i wię­cej tysięcy. 

 

Czym zaj­mu­je się zecer? 

Skła­da­niem lub łama­niem tek­stów w ołowiu. 

 

Gdzie może­my spo­tkać złą typografię? 

Wszę­dzie: w domu, pra­cy, szko­le, na uli­cy, w urzę­dzie, a nawet w książkach. 

 

Ile fire­tu ma zwy­kła spacja? 

Nikt nie okre­ślił obo­wią­zu­ją­cej nor­my, wiel­kość spa­cji jest regu­lo­wa­na zwy­cza­jem i este­tycz­nym wyczu­ciem pro­jek­tan­ta kro­ju, kie­dyś było to mię­dzy ¹⁄₂ a ¹⁄₃ — we współ­cze­snych pismach war­tość ta spa­da nawet do ¹⁄₄ firetu. 

 

Kie­dy powsta­ła gra­fi­ka użytkowa 

Począ­tek sta­no­wią pierw­sze rysun­ki skal­ne, a więc w prehistorii. 

 

Książ­ka kaligrafia 

Powta­rzam za Hen­ry­kiem Sakwer­dą — Milu­še Pokor­ná: «Kali­gra­fia. Sztu­ka pisa­nia» i Mary Noble: «Kali­gra­fia. Prze­wod­nik dla początkujących». 

 

Kto to jest giser? 

Odle­wacz czcionek. 

 

Kto wymy­ślił pismo drukarskie? 

Dokład­nie nie wia­do­mo, ale ogrom­ny wkład miał Johan­nes Guten­berg, któ­ry tak dale­ce roz­wi­nął tech­no­lo­gię czcio­nek, że z jego zdo­by­czy do dziś korzy­sta­ją nawet Azjaci. 

 

Któ­ry słow­nik do prze­no­sze­nia wyrazów? 

Słow­nik orto­gra­ficz­ny PWN. 

 

Na czym pole­ga fotoskład? 

Na maszy­no­wym skła­da­niu tek­stu z wyko­rzy­sta­niem metod foto­gra­ficz­nych, nośni­kiem gli­fów są spe­cjal­ne fotomatryce. 

 

Naj­waż­niej­sza książ­ka o typografii 

Robert Brin­ghurst: «Ele­men­tarz sty­lu w typografii». 

 

Typo­gra­fia znak dzielenia 

÷

 

Róż­ni­ca mię­dzy lami­no­wa­niem i lakierowaniem 

Pierw­sze to powle­ka­nie dru­ków folią, dru­gie — lakierem. 

 

Cudzy­słów dru­gie­go stopnia 

Naj­czę­ściej uży­wa­my «cudzy­sło­wów francuskich». 

 

Prze­ci­wień­stwo kursywy 

Antykwa. 

 

Pół­pau­za na koń­cu wiersza 

Może być, jeśli nie ma inne­go wyjścia. 

 

Pho­to­shop skła­da­nie książki 

To bar­dzo zły pomysł. 

 

Pierw­sza pol­ska czcion­ka dru­kar­ska uwzględ­nia­ją­ca zna­ki diakrytyczne 

Nowy karak­ter pol­ski.

 

Poli­graf licz­ba mnoga 

Poli­gra­fo­wie, względ­nie w for­mie depre­cja­tyw­nej: poligrafy. 

 

Zmar­ła oso­ba w typografii 

Za nazwi­skiem sta­wia­my obelisk: † 

 

Nie mogę zro­bić kapitalików 

Kapi­ta­li­ki robi pro­jek­tant kro­ju, moż­na było­by sobie pora­dzić skła­da­jąc wer­sa­li­ka­mi w odpo­wied­nio mniej­szym stop­niu, ale to dziadostwo.